Columbia Üniversitesi tarafından gazetecilik, edebiyat ve müzik gibi alanlarda verilen 1953 Pulitzer Ödüllü Yaşlı Adam ve Deniz, Hemingway’in Kübalı dostu Carlos’un oradayken anlattığı, son kalan vahşi doğa dedikleri okyanusta geçen bir hikayeden yola çıkarak kaleme aldığı hikayedir ve ona 1954 Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmasında büyük katkısı olan kısa eserdir.
Hikaye 84 gündür av yakalayamayan bir ihtiyarın okyanusta fazlaca açılıp nihayet devasa bir Kılıçbalığını yakalaması ve onu kıyıya taşıyana kadarki mücadelesini anlatır. Yapıtta yaşlı adam ve balık dışında ona güvenen ve yardımcı olan 5 yaşında kendisiyle ilk balık avına çıkmış ona çıraklık etmiş genç bir çocuk vardır.
”Devasa bir kazancın kaybını anlatır” bu öykü diye geçer önsözde. Nitekim kayıp kazanç bir aradadır hikayede. Mücadele, azim, dayanıklılık ve cesaret timsalidir ihtiyar. Bu anlamda yaşamla özdeşleştirilebilir belki.
Adam balığı değil de balık adamı tutmuş gibi geçer öykünün en can alıcı bölümü. Adam kendisiyle hesaplaşır av boyunca. Yalnızlıktan bıkmış eliyle, başıyla, omzuyla, aklıyla bazen de Tanrıyla konuşur durur. Balıktan ‘sen benim kardeşimsin ama seni avlamak zorundayım’ diyerek af diler. Ona, bunu hem kendi karnını hem insanların karnını doyurmak için hem de gururu için yaptığını ifade eder.
Sonunda kıyıya ulaşırlar ihtiyar ve Kılıçbalığı. Ulaşmak denirse. İkise de kazanamamıştır. Ama ihtiyar cesareti deneyimiyle teselli bulur… Başkaları için kayıp olan kendi için başarıdır.
Yaşlı adam avlanamadığı için ailesinin dayatmasıyla başka balıkçılarla çalışmaya başlamış çocuk ise sevgi, saygı ve öğrenme arzusuyla yorgun adamı karşılar; birlikte yeniden avlanmaya ikna etmesiyle de tamamlanır öykü.
Yazar çok canlı bir anlatımla somutlaştırarak sunuyor öyküyü; denizcilik terimleri bolca yer alıyor fakat okumayı zorlaştırmıyor. Anlatım çok güçlü, gerçekçi ve kendi tabiriyle sembolizm (ve mecaz) barındırmıyor.
Son olarak Yaşlı Adam ve Deniz eseri 1958 ve 1990’da sinemaya uyarlanmıştır. Ayrıca Rus animatör Alesandr Petrov stop-motion (duraklı çekim) türünde en iyi animasyon kısa film dalında 2000 yılı Oscar ödüllü bir animasyonu bulunmaktadır ki kaçırmayın Youtube ve Dailymotion’ da var.
İyi okumalar ve iyi seyirler.
Mehmet Bar
Arka Kapaktan:
Mutlak tutkusuyla yarışırcasına, dünyanın dört bir yanında, kendini serüvenden serüvene atan Hemingway, fırtınalarla dolu yaşamına yön veren karakterini, bir bakıma bu romanıyla özetlemiş gibidir. Büyük yazar, sert, acımasız fakar bir o kadar dokunaklı bir yazgıyı, yaşlı bir balıkçının okyanusta geçen birkaç günüyle özdeşleyerek, yalın, yoğun ve çarpıcı bir başyapıt koymuştur ortaya. İlk yayımlandığından bu yana, bütün ülkelerde artan bir ilgiyle okunan Yaşlı Adam ve Deniz, yazarın Nobel Ödülü kazanmasında birinci etken sayılmaktadır. Roman filme de alınmış, ünlü aktör Spencer Tracy’nin oyunuyla dünya sinemalarında olay yaratmıştır.
Yaşlı Adam ve Deniz, Hemingway’in en ölümsüz eserlerinden biridir. Yaşlı bir Kübalı balıkçının açık denizde Gulf Stream’e kapılmış olarak dev bir kılıçbalığıyla olan can yakıcı mücadelesini son derece sade ve kuvvetli kelimelerle anlatır. Bu hikayesiyle Hemingway, yenilgiye karşı cesaret, kayba karşı şahsi başarı temasını kendine has modern üslubuyla yeni baştan heykelleştirmiştir.