İnsan ayırdetmeksizin dikkati geliştirmemiz gereken bir alana çekmek istiyorum: iletişim… Doğrusu hangi araçla, kimle ve nasıl iletişim?
Bu soruları daha küçük sorulara ve bunlara dair sorunlara bölmeden, vikipediada yer alan etik ve nezaket kavramlarına ait tanımlara bir bakalım:
Etik, doğru davranışlarda bulunmak, doğru bir insan olmak, ve değerler hakkında düşünme pratiğidir. Nezaket, övgü veya ödül beklemeden, başkaları için cömertlik, düşünme veya ilgi gösterme eylemleriyle işaretlenmiş bir davranış türüdür.
Yüz yüze iletişim dışında WhatsApp, Zoom, Mail, PC oyunu, Sosyal Medya aracalığıyla -bunlar üzerinden artık bir başkasıyla iletişim kuruyor herkesle buradan konuşuyoruz, derdimizi anlatıyoruz, bir başkasını anlamaya çalışıyoruz… (Bu yazıda hoşgörü geliştirmeye çabaladığımız,-yanlışlıkla gönderim gibi- iletişim kazalarını bir kenarda tutacağız) Peki bir robot/yapay zeka, bir banka görevlisi, bir esnaf, bir üniversite yetkilisi, bir öğretmen, aileden biri, arkadaşla vesaire aynı şekilde mi iletişim kurmalıyız..? Mesafe uzadıkça ne oluyor, kişilerle bir araç ardından iletişime geçildiğinde ne değişiyor, değişmeli mi ?
Mesajlaşma (Whatsapp’dan bireysel ya da grup mesajları, sesli mesaj); Görüntülü görüşme ( Zoom, Google meet, Skype, whatsapp vs); Mail (yazı, cc,bcc); Online oyunlar; Sosyal Medya, (facebook, instagram, twetter, linkedin vs); ve diğerleri…
Örneğin birine buradan bir mesaj atacaksanız şunlara dikkate almak nezaket gereği değil midir?
Saat kaç?
Nasıl başlamalıyım?
Nasıl sürdürüyorum?
Karşı tarafa zaman tanıyor muyum, yanıt vermeme hakkını/hakkımı gözetiyor muyum?
Nasıl ve ne zaman bitirmeliyim?
Mesajlaşma bir grup içerisinde bir kişiyi hedef alıyorsa;
Mesajı görecek/ mesaja maruz kalacak diğerlerinin varlığını, görüşlerini, bu mesajla ilişkisini hesaba katıyor muyum?
Görüntülü görüşmeyse -yine yukarıdakilerle birlikte;
Görüşmek istediğim kişi ya da biz bu görüşmeden haberdar mıyız, ne kadar önce?
Kimle nasıl bir kitleyle muhatabım? Benim ve kameramın aldığı noktaların görüntüsü nasıl? Ortam Sesi ne durumda, benim ses seviyem ve tonu nasıl, kameramı ve/ya mikrofonumu açmalı mıyım, ne zaman açmalıyım? Ne zaman ve nasıl söz hakkı almalıyım/ kullanmalıyım?
Etkileşim süreci içerisinde -bilerek ya da bilmeyerek- kabalık, zorbalık, linç, mobbing ve benzeri durumlara maruz kalıyor muyum ya da maruz bırakıyor muyum?
Etkileşimi nasıl sona erdiriyorum?
Eğer nazik, ince, saygılı olmak zorunda hissetmiyorsanız bunun bir bedeli ya da karşılığı olabileceğine ya da karşılıksız kalabileceğine de hazır mıyız?
Mehmet Bar